CHUQI YAPU MARKAN WAK’ANAKA
Qillqiri: jilata,
Edwin Usquiano Quispe
(aymar ar
yatintapxañani)
‘aprendamos
la lengua aymara’
Chuqi Yapu Markan
kimsa tunk wak’anakaw utji. Uka wak’anakax qullunakana, qarqanakana, uma
jalsunakana, ukhamaraki, kawkhanay jayar uñtañanakax utjch ujkanakanw utji.
Ukampirusa, ukachiqanakax jaqinakan wali yäqatapuniwa. Kunalaykutixa,
ukawjanakaruw waxt’ax luqtaña. Ukhamarakiwa, jaqinakax uka wak’anakarux walipuniw alkulampix ch’allasipxi. Taqi
ukanakaxa, askinjam taqi kunas utjañapatakiw phuqapxi.
Uka wak’anakarux
pachaparjamaw kuna luqtäwinakas phuqañaraki. Jilpachaxa, llump’aqa, lakan
phaxsi satarakiwa, uka pachanw luqtapxi. Luqtasaxa, taqi chuymaw yänakx jikxatapxarakispa,
taqi kunas askikirakispawa. Ukataw uka wak’anakarux mayt’asipxaraki. Kunapachay
uka wak’ar yäqañx qalltsna ujkatxa, sapa maraw luqtax uka wak’atakix wakiyaña.
Janit ukhamasp ujkaxa, kuna chijis arkasikirakispawa.
Uka wak’anakax
aknïrinakaspawa: Wak’a Jisk´a Waraquni, Wak’a Curva del Diablo, Wak’a
Jach’a Apacheta, Wak’a Jach’a Qullu, Wak’a El Calvario (Apacheta), Wak’a
27 de mayo, Wak’a Alto Pampahasi, Wak’a Apacheta Pukara, Wak’a K’ili K’ili,
Wak’a Awki Qullu (Muela del Diablo), Wak’a Wallatani Qullu, Wak’a Sami
Alpacoma, Wak’a Wara Warani, Wak’a Murmuntani, Wak’a Chinchaya Qullu, Wak’a
Mama Lorenza, Wak’a Tata Lorenzo; ujkaruxa,
Wak’a Valle de la Luna. Taqi uka wak’anakaruw Chuqi Yapun jakasirinakax
askinkañatakix wakiyapxaspa.
Mä wawak qhip nayr uñtas
sartasipxañani
Jallalla qullasuy marka…